جمشيد و خورشيد ساوجي

به هر کنجي گرت صد گونه گنج است
به هر گنجي از آن صد گونه رنج است

ديوان سنايي

به چشم ار نيستم گنج عقيق و لولو و گوهر
عقيق افشان و گوهربيز و لولوبار چون باشم

گنجي که به هر کنج نهان بود ز قارون
از خاک برآورد مر آن گنج نهان را

هميشه تا به زمينست و چرخ گنج و نجوم
هميشه تا به سعيرست و کوثر آتش و آب

خو کرده زبانش به در جنگ و سر گنج
اندر صف مجلس به «بگير» و به «ببر» بر

کم نگردد گنج خانه فضلت از بدي ها ما
تو نکو کاري کن و بدهاي ما را بد مگير

يک زمان از گنج دانش وام ناداني بتوز
با خرد يک تک برآ بر مرکب همت بتاز

هم گنج داري هم خدم بيرون چه از کتم عدم
بر فرق آدم نه قدم بر بال عالم زن علم

گنج اگر خواهي که يابي ابتدا با رنج ساز
چون مکان اندر جهان شد ديده کوته بين مکن

نه ز رنج کوه کندن رنج طاعت هست بيش
نه کمست از کان که گنج بهشت ذوالمنن

پيش بحر علم تو هر بحر چون جعفر بود
چه عجب گر بخشدت شه گنج زر جعفري

ديوان سيف فرغاني

بحر لطفي و ز اوصاف تو بر روي تو موج
گنج حسني و بر اطراف تو از زلف تومار

از بهر مال قارون چون گنج در زمين شد
بر چرخ چارم آمد عيسي ز بي عيالي

مردم بي عشق مارند و جهان ويرانه يي
دل بعشق آباد کن تا گنج اين ويران شوي

چون جان گرفت سکه مهرت چو زر بر تو
اي گنج حسن اين دل ويران چه قدر دارد

از گل سيمين که باد از دست شاخ افشانده است
بر سر گنج است گويي سرو را پا در بهار

تو زر لطف کني بخش و چو من درويشي
آخر اي گنج گهر با دل ويران اينجاست

دل گنج زرست او را در بسته همي دارم
دست آن تو زر بستان حکم آن تو در بشکن

يکدرم از خاک کويت به زصد گنج است وي را
کار اين گوهر ازآن زرهاي ديناري نيايد

گنج گوهر چون زبان اندر دهان يابد کجا
تنگ دستي چون من آن لب را بدندان آورد

ديوان شاه نعمت الله ولي

نقد گنج عشق او در کنج دل ما ديده ايم
اين چنين گنجي طلب مي کن زما، داريم ما

تا ابد گنج غمش در دل ما خواهد بود
زانکه گنجش ز ازل در دل ويرانه ماست

گنج عشق اوکه در عالم نمي گنجد همه
از دل ما جو که جايش در دل ويران ماست

گنجينه اي است ظاهر و گنجي است باطنش
سيد ز جان و دل به چنين گنج طامع است

سخن از گنج وطلسم ار بکنم عيب مکن
عشق گنجي است که در کنج دل ويران است

بي درد دل اي دوست دوا را نتوان يافت
بي رنج فنا گنج بقا را نتوان يافت

آن گنج کنت کنزا ميجو ز هر چه يابي
اسماي حق تعالي در شيخ و شاب بنگر

آن گنج کنت کنزا از اين و آن طلب کن
اسماي حق تعالي در شيخ و شاب بنگر

نقد گنج عشق او در کنج دل ما يافتيم
اين سعادت بين که آن گم کرده را وا يافتيم

نقد عشق تو بود گنجي و دل ويرانه اي
گنج اگر خواهي بجو کنج دل ويران من

در دل من عشق او گنجي است در ويرانه اي
گنج اگر خواهي بجو کنج دل ويران من

صاحب نظر داني که کيست ياري که باشد اهل دل
گنج محبت يافته کنج دل ويران من

گنج پنهان بود پيدا کرده است بر بي نوا
پادشاه از لطف خود با بي نوا در ساخته

چو خوش گنجي است عشق او که در عالم نمي گنجد
چنين گنج ار کسي جويد نشانش کنج ويران ده

دواي دردمندان را ز گنج کنج دل مي جو
که درد عشق او گنجي است دل کنجي است ويرانه

آن گنج که مخفي بود از عالم و از آدم
پيدا شده است بر من و من محرم آن گنجم

گزيده غزليات شهريار

چه سال ها که خزيدم به کنج تنهايي
که گنج باشم و بي نام و بي نشان مانم

کشکول شيخ بهايي

که کرد اين که تو کردي به ضعف همت وراي
ز گنج خانه شده، خيمه برخراب زده

ديوان صائب

خازن گنج گهر را دور باشي لازم است
نيست ممکن کوه را تيغ از کمر باشد جدا

بر سر گنج است صائب پاي من، تا کرده ام
چون صدف گنجينه گوهر، کف افسوس را

(نان ما را شرم در درياي خون انداخته است
گنج ها نقصان ز شرم نارسا داريم ما)

گر چه ما را نيست بر روي زمين ويرانه اي
خانه ها چون گنج در زير زمين داريم ما

کليد گنج شو، نه قفل در، ارباب حاجت را
که ماري مي شود هر چين که داري بر جبين اينجا

ز زندان نيست پروا عشق را، معشوق اگر باشد
به بوي گنج در خاک است استقرار، قارون را

نميرد هر که با معشوق هر يک پيرهن باشد
وصال گنج دارد زنده زير خاک قارون را

بحر و کان در نظرم چشم ترست و لب خشک
رفته تا پاي به گنج از دل خرسند مرا

بي طاقتي است قسمت منعم ز جمع مال
از گنج پيچ و تاب بود رزق مار را

رسيد هر که درين خاکدان به گنج قناعت
چو مور، زير زمين برد عيش روي زمين را

در گوشه ويرانه است گنج گهري گر هست
در بي سر و ساماني است پنهان سر و سامان ها

مي زنم چون مار نعل واژگون از پيچ و تاب
ورنه گنج عافيت در زير پاي دردهاست