ديوان ناصر خسرو

وان ابر همچو کلبه ندافان
اکنون چو گنج لولوي مکنون است

بدانچه ت بدادند خرسند باش
که خرسندي از گنج ايزد عطاست

دفيني و گنجي بود هر شهي را
قران است گنج و دفين محمد

بر اين گنج و گوهر يکي نيک بنگر
کرا بيني امروز امين محمد؟

چو گنج و دفينت به فرزند ماندي
به فرزند ماند آن و اين محمد

محمد بدان داد گنج و دفينش
که او بود در خور قرين محمد

در گنج خانه ازل و مخزن ابد
هر دو نه جوهرند ولي نام جوهرند

گنج علم اند و فضل اگرچه ز بيم
در فراز و دهان به مسمارند

بودند همه گنگ و علي گنج سخن بود
بودند همه چون خر و او بود غضنفر

بنهفته به سحر گنج قارون
يک در تو در دو دانه گوهر

دل خانه توست گنج گردانش
از حکمت ها به در منثور

هر کو عدوي گنج رسول است بي گمان
جز جهل و نحس نيست نشان سلامتش

امثال قران گنج خداي است، چه گوئي
از «حدثنا قال » گشاده شود امثال؟

نيست بدين کنج درون نيز گنج
نامدم اينجاي ز بهر منال

زادالمسافر است يکي گنج من
نثر آنچنان و نظم از اين سان کنم

طمع جانت کند گر چه بدو کابين
گنج قارون بدهي يا سپه قارن

گر او از در و مرجان گنج دارد
مرا در جان سخن درست و مرجان

گر نخواهي که ت بيازارد کسي
بر سر گنج کم آزاري نشين

بي هنر گر گنج يابد ممتحن بايدش بود
با هنر بي چيز اگر ماند نباشد ممتحن

گوئي کز زير خاک تيره برآمد
گنج به سر برنهاده صورت قارون

خانه دهقان چو گنج خانه بياگند
چون به رز و باغ برد باد شبيخون

از حجت حق جوي جواب سخن ايراک
مفلس کندت بي شک اگر گنج سؤالي

گر تو سوي گنج بانش راه نداني
من بکنم سوي اوت راه نمائي

خسرو و شيرين نظامي

نموداري که از مه تا به ماهيست
طلسمي بر سر گنج الهيست

طلسم بسته را با رنج يابي
چو بگشائي بزيرش گنج يابي

بدين دل کز کدامين در در آيم
کدامين گنج را سر برگشايم

ز تاريخ کهن سالان آن بوم
مرا اين گنج نامه گشت معلوم

چو داري در سنان نوک خامه
کليد قفل چندين گنج نامه

چرا چون گنج قارون خاک بهري
نه استاد سخن گويان دهري؟

گشاد از گنج در هر کنج رازي
چو دريا گشت هر کوهي طرازي

چو زان گم گشته گنج آگاه گردم
ديگر ره با طرب همراه گردم

چو گنجي بود گنجش کيمياسنج
به بازي زلف او چون مار بر گنج

وليک اين اسب را داريد بي رنج
که هست اين اسب را قيمت بسي گنج

چو بنا شاد گشت از گنج بردن
جهان پيماي شد در رنج بردن

ز ديبا و غلام و گوهر و گنج
دبيران را قلم در خط شد از رنج

ز گنج خسروي و ملک شاهي
فدا کردش که ميکن هر چه خواهي

به خدمت پيش تخت شاه شاپور
چو پيش گنج باد آورد گنجور

از آن دولت فريدوني خبر داشت
زمين را باز کرد آن گنج برداشت

گرت صد گنج هست ار يکدرم نيست
نصيبت زين جهان جز يک شکم نيست

چوباد از گنج باد آورد راندي
ز هر بادي لبش گنجي فشاندي

چو قفل رومي آوردي در آهنگ
گشادي قفل گنج از روم و از زنگ

که چندين گنج بخشيدم به شاهي
وز آن خرمن نجستم برگ کاهي

اگر دورم ز گنج و کشور خويش
نه آخر هستم آزاد سر خويش

چو مهمان را نيامد چشم بر زر
ز لب بگشاد خسرو گنج گوهر

و گر خاکم تو اي گنج خطرناک
زيارت خانه اي بر ساز ازين خاک

چنين گويند که اسب باد رفتار
سقط شد زير آن گنج گهربار

گهي راحت کند قسمت گهي رنج
گهي افلاس پيش آرد گهي گنج

چو آيد رنج باشد چون شود رنج
تهي دستي شرف دارد بدين گنج

ملک پرويز کز جمشيد بگذشت
به گنج افشاني از خورشيد بگذشت

کسي کو بر حصار گنج ره يافت
گشايش در کليد صبح گه يافت