شاهنامه فردوسي

يکي کار پيش است با درد و رنج
به آغاز رنج و به فرجام گنج

يکي گنج پرمايه تر برگزيد
بدان ماه رخ داد شنگل کليد

ز ما کس مباشيد زين پس به بيم
اگر کوه زر دارد و گنج سيم

يکي گنج خواهم نهادن ز داد
که باشد روانم پس از مرگ شاد

چو گنجور بشنيد شد پيش گنج
به کار شمردن همي برد رنج

بدين سال گنج تو آراستست
که پر زر و سيمست و پر خواستست

هم از گنج بد پوشش و خوردشان
ز پوشيدن و باز گستردشان

به خوبي نوا کن مر او را به گنج
کس از نيستي تا نيايد به رنج

تو از گنج تاوان او بازده
به کشور ز فرموده آواز ده

بپرسيد هرجا که بي رنج کيست
به هرجاي درويش و بي گنج کيست

که شد گنج شاه بزرگان تهي
کنون آمدم تا چه فرمان دهي

سپردم به هرمز کلاه و نگين
همه لشکر و گنج ايران زمين

سوي شاه هيتال شد ناگهان
ابا لشکر و گنج و چندي مهان

چغاني شهي بد فغانيش نام
جهانجوي با لشکر و گنج و کام

چو لشکر دهي مر مرا گنج هست
سليح و بزرگي و نيروي دست

همي راند با لشکر و گنج و ساز
که پيکار جويند با خوشنواز

مناره برآرم به شمشير و گنج
ز هيتال تا کس نباشد به رنج

ز شاهان داننده يابيد گنج
کسي را ز دانش نديدم به رنج

فرستم همه نزد سالار شاه
سراپرده و گنج و پيل و سپاه

گر آزاد داري تنت را ز رنج
تن مرد بي رنج بهتر ز گنج

همي گفت هر کس که جز نام شاه
ندارد ز ايران ز گنج و سپاه

چو من دشمني کرده باشم به گنج
ازو ديد بايد بسي درد و رنج

بگويي که از تخت شاهنشاهي
مرا بهره رنجست و گنج تهي

به شيراز فرمود تا هرچ بود
ز مردان و گنج و ز کشت و درود

که گر باز يابي تو گنج و کلاه
چغاني بباشد تو را نيکخواه

چو کردند عهد آن دو گردن فراز
در گنج زر و درم کرد باز

به نزد جهاندار دستور گشت
نگهبان آن گنج و گنجور گشت

همه کدخدايند و مزدور کيست
همه گنج دارند و گنجور کيست

ز گفتار او هيچ مپراگنيد
بدو شاد باشيد و گنج آگنيد

بيابد ز ما گنج و گفتار نرم
چو باشد پرستنده با راي و شرم

ز ده بن درمي رسيدي به گنج
نبويد جزين تا سر سال رنج

اگر بهر من زين سراي سپنج
نبودي جز از باغ و ايوان و گنج

ز گنج آنچ بايد مداريد باز
که کردست يزدان مرا بي نياز

ز شاهان که با تخت و افسر بدند
به گنج و به لشکر توانگر بدند

چرا بايد اين گنج و اين روز رنج
روان بستن اندر سراي سپنج

نبايد که آيد يکي زين به رنج
بده هرچ خواهند و بگشاي گنج

همان مرز تا بود با رنج بود
ز بهر پراگندن گنج بود

از ايشان هر آنکس که پرمايه بود
به گنج و به مردي گرانپايه بود

نبخشود بر کس به هنگام رزم
نه بر گنج دينار برگاه بزم

که در بند او گنج قيصر بدي
نگهدار آن دز توانگر بدي

همه گنج قيصر به تاراج داد
سپه را همه بدره و تاج داد

که دستور و فرمان و گنج آن تست
بروم اندرون رزم و رنج آن تست

برفتند يک سر سواران روم
ز بهر زن و کودک و گنج و بوم

اسيران و آن گنج قيصر به راه
به سوي مداين فرستاد شاه

يکي مرد ترسا گزين کرد شاه
بدو داد فرمان و گنج و کلاه

اگر پارسا باشد و راي زن
يکي گنج باشد براگنده زن

در گنج يک سر بدو برمبند
وگر چه چنين خوار شد ارجمند

توانگر به بخشش بود شهريار
به گنج نهفته نه اي پايدار

گشاده کند گنج بر ناسزاي
نه زو مزد يابد بهر دو سراي

که ايدر تو را سود بي رنج نيست
چنان هم که بي پاسبان گنج نيست