ديوان خاقاني

نان تهي نه و همه آفاق نام من
گنج روان نه و همه آاق گم گم است

در گوش گاو خفته ام از امن کز عطاش
با گنج گاو و دولت بيدار مي روم

جمال شاه سخا بود و بود تاج سرم
وحيد گنج هنر بود و بود عم به سرم

سمع خدايگان شود چون دهن تو گنج در
چون به زبان من رود مدح و ثناي روي تو

مار است مرا خامه هم مهره و هم زهرش
بر گنج هنر وقف است اين مار که من دارم

چون خواجه نخواهد راند از هستي زر کامي
آن گنج که او دارد انگار که من دارم

اين چرخ زهرفام چو افعي است پيچ پيچ
در بند گنج و مهره نوشين چه مانده اي

خار غم در ره و پس شاد دلي ممکن نيست
کاژدها حاضر و من گنج گهر باز کنم

ديوان خواجوي کرماني

لعل تو در چشم من باده بود در قدح
مهر تو در جان من گنج بود در خراب

ور دلم در چين زلفش بس غريب افتاده است
در دلم نبود غمش چون گنج در ويران غريب

تو گنج لطفي و دانم کزين بتنگ آئي
که روز و شب وطنت در دل خراب منست

شمع ما شمعيست کو منظور هر پروانه نيست
گنج ما گنجيست کو در کنج هر ويرانه نيست

رنج ما برديم و گنج ارباب دولت برده اند
خار ما خورديم و ايشان گل بدست آورده اند

گر گنج طلب داري از مار مترس اي دل
ور خرمن گل خواهي از خار مترس اي دل

ترا که گنج گشودي ز زخم مار چه غم
چو شاخ گل بکف آيد ز نوک خار چه غم

در فنا محو شو و گنج بقا حاصل کن
بگذر از ملک وجود و عدم از دست مده

گر تو نئي رنج روان خون ضعيفان چه خوري
ور تو نئي گنج روان در دل ويران چکني

ديوان رهي معيري

بي تلاش من، غم عشق توام در دل نشست
گنج را در زير پا بي جستجويي يافتم

مواعظ سعدي

جهد و مردي ندهد آنچه دهد دولت و بخت
گنج و لشکر نکند آنچه کند همت و راي

هر گنچ و هر خزانه که شاهان نهاده اند
آن گنج و آن خزانه به چنگ آوريده گير

گلستان سعدي

جور دشمن چکند گر نکشد طالب دوست
گنج و مار و گل و خار و غم و شادي بهمند

ديوان سلمان ساوجي

بنده در کنجي است چون گنجي معطل لاجرم
همچو گنج از دست طالع خاک بر سر مي کند

به مجد و گلشن ادريس و قدر رفعت او
به کنج خلوت ذوالنون و گنج حکمت آن

کنج خرابات اگر مسکن ما شد، چه شد؟
گنج دو عالم، به نقد، در دل مسکين ماست

فراقنامه ساوجي

من اندر جهان از سه چيزم به رنج
کز آن بر دلم سرد شد تاج و گنج