ديوان باباطاهر - دوبيتي ها

الهي دل بلا بي دل بلا بي

گنه چشمان کره دل مبتلا بي

اگر چشمان نکردي ديده باني

چه داند دل که خوبان در کجابي

بيا سوته دلان گردهم آئيم

سخنها واکريم غم وانمائيم

ترازو آوريم غمها بسنجيم

هر آن سوته تريم وزنين تر آئيم

ته کت نازنده چشمان سرمه سائي

ته کت زيبنده بالا دلربايي

ته کت مشکين دو گيسو در قفائي

بمو واجي که سرگردان چرائي

جهان بي وفا زندان ما بي

گل غم قسمت دامان ما بي

غم يعقوب و محنت هاي ايوب

همه گويا نصيب جان ما بي

خوش آن ساعت که يار از در آيو

شو هجران و روز غم سر آيو

زدل بيرون کنم جانرا بصد شوق

همي واجم که جايش دلبر آيو

زشورانگيزي چرخ و فلک بي

که دايم چشم بختم پر نمک بي

دمادم دود آهم تا سما بي

پياپي سيل اشکم تا سمک بي

خوشا آنان که با ته همنشينند

هميشه با دل خرم نشينند

همين بي رسم عشق و عشقبازي

که گستاخانه آيند و ته بينند

هر آنکس با تو قربش بيشتر بي

دلش از درد هجران ريشتر بي

اگر يکبار چشمانت بوينم

بجانم صد هزاران نيشتر بي

شوان استارگان يک يک شمارم

براهت تا سحر در انتظارم

پس از نيمه شوان که ته نيايي

زديده اشک چون باران ببارم

خوشا آنانکه هر از بر ندانند

نه حرفي وانويسند و نه خوانند

چو مجنون سر نهند اندر بيابان

ازين گو گل روند آهو چرانند

سخن از هر چه واجم واتشان بي

حديث از بيش و از کم واتشان بي

بدريا گر روم گوهر بر آرم

هر آن گوهر که وينم واتشان بي

دلي ديرم که بهبودش نمي بو

سخنها ميکرم سودش نمي بو

ببادش ميدهم نش ميبرد باد

در آتش مي نهم دودش نمي بو

خدايا واکيان شم واکيان شم

بدين بيخانماني واکيان شم

همه از در برانند سوته آيم

ته که از در براني واکيان شم

بهار آيو به هر شاخي گلي بي

بهر لاله هزاران بلبلي بي

بهر مرزي نيارم پا نهادن

مبو کز مو بتر سوز دلي بي

بيا جانا دل پردرد مو بين

سرشک سرخ و روي زرد مو بين

غم مهجوري و درد صبوري

همه برجان غم پرورد مو بين

ز بوي زلف تو مفتونم اي گل

ز رنگ روي تو دلخونم اي گل

من عاشق زعشقت بيقرارم

تو چون ليلي و من مجنونم اي گل

بهار آيو به صحرا و در و دشت

جواني هم بهاري بود و بگذشت

سر قبر جوانان لاله رويه

دمي که گلرخان آيند به گلگشت

اگر شاهين بچرخ هشتمينه

کند فرياد مرگ اندر کمينه

اگر صد سال در دنيا بماني

در آخر منزلت زير زمينه

دلي ديرم دمي بيغم نمي بو

غمي ديرم که هرگز کم نمي بو

خطي ديرم مو از خوبان عالم

که يار بيوفا همدم نمي بو

واي ازين دل که ني هرگز بکامم

واي ازين دل که آزارد مدامم

واي ازين دل که چون مرغان وحشي

نچيده دانه اندازد بدامم

مو که يارم سر ياري نديره

مو که دردم سبکباري نديره

همه واجن که يارت خواب نازه

چه خوابست اينکه بيداري نديره

نميدانم که سرگردان چرايم

گهي نالان گهي گريان چرايم

همه دردي بدوران يافت درمان

ندانم مو که بيدرمان چرايم

دل از دست غمت زير و زبر بي

بچشمان اشکم از خون جگر بي

هران ياري چو مو پرناز ديره

دلش پر غصه جانش پر شرر بي

بدنياي دني کي ماندني بي

که دامان بر جهان افشاندني بي

همي لا تقنطوا خواني عزيزا

دلا يا ويلنا هم خواندني بي

از آن روزيکه ما را آفريدي

بغير از معصيت چيزي نديدي

خداوندا بحق هشت و چارت

ز ما بگذر شتر ديدي نديدي

مو که آشفته حالم چون ننالم

شکسته پر و بالم چون ننالم

همه گويند فلاني چند نالي

تو آيي در خيالم چون ننالم

بشم واشم که تا ياري گره دل

به بختم گريه و زاري گره دل

بگردي و نجوئي يار ديگر

که از جان و دلت ياري گره دل

خدايي که مکانش لامکان بي

صفابخش جمال گلرخان بي

پديد آرنده روز و شب و خلق

که بر هر بنده او روزي رسان بي

گلش در زير سنبل سايه پرور

نهال قامتش نخلي است نوبر

زعشق آن گل رعنا همه شب

چو بلبل ناله و افغان برآور

دل شاد از دل زارش خبر ني

تن سالم زبيمارش خبر ني

نه تقصيره که اين رسم قديمه

که آزاد از گرفتارش خبر ني

دل ار عشقت نداره مرده اولي

روان بي درد عشق افسرده اولي

سحر بلبل زند در گلشن آواز

که گل بي عشق حق پژمرده اولي

هزاران لاله و گل در جهان بي

همه زيبا به چشم ديگران بي

آلاله مو به زيبايي درين باغ

سرافراز همه آلاليان بي

دل عاشق به پيغامي بسازد

خمار آلوده با جامي بسازد

مرا کيفيت چشم تو کافيست

رياضت کش ببادامي بسازد

هر آن باغي که نخلش سر بدر بي

مدامش باغبون خونين جگر بي

ببايد کندنش از بيخ و از بن

اگر بارش همه لعل و گهر بي

ببندم شال و ميپوشم قدک را

بنازم گردش چرخ و فلک را

بگردم آب درياها سراسر

بشويم هر دو دست بي نمک را

اگر دل دلبر و دلبر کدام است

وگر دلبر دل و دلرا چه نام است

دل و دلبر بهم آميته وينم

ندونم دل که و دلبر کدام است

ته دوري از برم دل در برم نيست

هواي ديگري اندر سرم نيست

بجان دلبرم کز هر دو عالم

تمناي دگر جز دلبرم نيست

شيرمردي بدم دلم چه دونست

اجل قصدم کره و شير ژيونست

ز موشير ژيان پرهيز مي کرد

تنم وا مرگ جنگيدن ندونست

نفس شومم بدنيا بهر آن است

که تن از بهر موران پرورانست

ندونستم که شرط بندگي چيست

هرزه بورم بميدان جهانست

قضا پيوسته در گوشم بواجه

که اين درد دل تو بي علاجه

اگر گوهر ببي خواهون نداري

همين اين جون تو که بي رواجه

لاله کاران دگر لاله مکاريد

باغبانان دو دست از گل بداريد

اگر عهد گلان اين بو که ديدم

بيخ گل بر کنيد و خار بکاريد

شوانم خواب در مرز گلان کرد

گلم واچيد و خوابم را زيان کرد

باغبان ديد که مو گل دوست ديرم

هزاران خار بر گل پاسبان کرد

گيج و ويجم که کافر گيج ميراد

چنان گيجم که کافر هم مو نويناد

بر اين آئين که مو را جان و دل داد

شمع و پروانه را پرويج ميداد

دمي بوره بوين حالم ته دلبر

دلم تنگه شبي با مو بسر بر

ته گل بر سر زني اي نو گل مو

به جاي گل زنم مو دست بر سر

دلم زار و دلم زار و دلم زار

طبيبم آوريد دردم کريد چار

طبيبم چون بوينه بر موي زار

کره در مون دردم را بناچار

مو که سر در بيابانم شو و روز

سرشک از ديده بارانم شو و روز

نه تب ديرم نه جايم ميکند درد

هميدونم که نالونم شو و روز

به اين بي آشنايي برکياشم

به اين بي خانماني برکياشم

همه گر مو برونند واته آيم

ته از در گر بروني برکياشم

مو آن آزرده بي خانمانم

مو آن محنت نصيب سخت جانم

مو آن سرگشته خارم در بيابون

که هر بادي وزد پيشش دوانم

بوره سوته دلان با ما بناليم

زدست يار بي پروا بناليم

بشيم با بلبل شيدا به گلشن

اگر بلبل نناله ما بناليم

بوره روزي که ديدار ته وينم

گل و سنبل به ديدار تو چينم

بوره بنشين برم سالان و ماهان

که تا سيرت بوينم نازنينم

به عشقت اي دلارا نگروستم

نويد وصل تو تا نشنوستم

بدل تخم وفايت کشتم آخر

بجز اندوه و خواري ندروستم

خوش آنساعت که ديدار ته وينم

کمند عنبرين تار ته وينم

نوينه خرمي هرگز دل مو

مگر آن دم که رخسار ته وينم

دلم دور است و احوالش ندونم

کسي خواهد که پيغامش رسونم

خداوندا ز مرگم مهلتي ده

که ديداري بديدارش رسونم

بوره يکدم بناليم و بسوجيم

از آنرويي که هر دو تيره روجيم

ته بلبل حاش لله مثل مو ني

نبو جز درد و غم يک عمر روجيم

دلم دردين و نالين چه واجم

رخم گردين و خاکين چه واجم

بگرديدم به هفتاد و دو ملت

بصد مذهب منادين چه واجم

از آن انگشت نماي روزگارم

که دور افتاده از يار و ديارم

ندونم قصد جان کردن بناحق

بجز بر سرزدن چاره ندارم

از آن دلخسته و سينه فگارم

که گريان در ته سنگ مزارم

بواجندم که ته شوري نداري

سرا پا شور دارم شر ندارم

بدل درد غمت باقي هنوزم

کسي واقف نبو از درد و سوزم

نبو يک بلبل سوته به گلشن

به سوز مو نبو کافر به روزم

فلک کي بشنود آه و فغانم

بهر گردش زند آتش بجانم

يک عمري بگذرانم با غم و درد

بکام دل نگردد آسمانم

نذوني اي فلک که مستمندم

وامو پر بد مکه که دردمندم

بيک گردش که ميکردي ببيني

چو رشته مو بسامانت ببندم

کنون داري نظر گو واکيانم

ز جورت در گدازه استخوانم

بکه انديشه اي بيداد پيشه

که آهم تير بو ناله کمانم

ز حال خويشتن مو بيخبر بيم

ندونم در سفر يا در حضر بيم

فغان از دست تو اي بيمروت

همين ذونم که عمري دربدر بيم

گلستان جاي تو اي نازنيننم

مو در گلخن به خاکستر نشينم

چه در گلشن چه در گلخن چه صحرا

چو ديده واکرم جز ته نوينم

کافرم گر مني آلاله کارم

کافرم گر مني آبش بدارم

کافرم گر مني نامش برم نام

دو صد داغ دل از آلاله دارم

غم عالم همه کردي ببارم

مگر مو لوک مست سر قطارم

مهارم کردي و دادي به ناکس

فزودي هر زمان باري ببارم

هزاران ملک دنيا گر بدارم

هزاران ملک عقبي گر بدارم

بوره ته دلبرم تا با ته واجم

که بي روي تو آنرا گر بدارم

تو خود گفتي که مو ملاح مانم

به آب ديدکان کشتي برانم

همي ترسم که کشتي غرق وابو

درين درياي بي پايان بمانم

فلک بر هم زدي آخر اساسم

زدي بر خمره نيلي لباسم

اگر داري برات از قصد جانم

بکن آخر ازين دنيا اساسم

مو که مست از مي انگور باشم

چرا از نازنينم دور باشم

مو که از آتشت گرمي نوينم

چرا از دود محنت کور باشم

الهي دشمنت را خسته وينم

به سينه اش خنجري تا دسته وينم

سر شو آيم احوالش بپرسم

سحر آيم مزارش بسته وينم

دلا خوني دلا خوني دلا خون

همه خوني همه خوني همه خون

ز بهر ليلي سيمين عذاري

چو مجنوني چو مجنوني چو مجنون

خوشا آنان نه سر دارند نه سامان

نشينن هر دو پا پيچن به دامان

شو و روزان صبوري پيش گيرن

بياد روي دلداران مدامان

بعالم کس مبادا چون من آئين

مو آئين کس مبو در دين و آئين

هر آنکو حال موش باور نميبو

مو آئين بي مو آئين بي مو آئين

بوره اي دل بوره باري بشيمان

مکه کاري کز آن گردي پشيمان

يه دو روزي بناکامي سرآريم

باشه روزي که گل چينيم بدامان

دلم از دست ته نالانه نالان

اندرون دلم خون کشته پالان

هزاران قول با ما بيش کردي

همه قولان ته بالان بالان

ته سر ورزان مو سوداي ته ورزان

گريبان بلرزان وا ته لرزان

کفن در کردنم صحراي محشر

هران وينان احوال ته پرسان

ز ياد خود بيا پروا کريمان

ازو کو التجا وا که بريمان

کيه اين تاب داره تا مو دارم

نداره تاب اين سام نريمان

بوره منت بريم ما از کريمان

بکشيم دست از خوان لئيمان

کريمان دست در خوان کريمي

که بر خوانش نظر دارند کريمان

زدست مو کشيدي باز دامان

ز کردارت نبي يک جو پشيمان

روم آخر بداماني زنم دست

که تا از وي رسد کارم بسامان

دلم تنگ ندانم صبر کردن

زدلتنگي بوم راضي بمردن

ز شرم روي ته مو در حجابم

ندانم عرض حالم واته کردن

آنکه بي خان و بي مانه منم من

آنکه بر گشته سامانه منم من

آنکه شادمان به انده ميکره روز

آنکه روزش چو شامانه منم و من

پشيمانم پشيمانم پشيمان

کارواني بوينم تا بشيمان

کهن دنيا بهيچ کسي نمانده

به هرزه کوله باري ميکشيمان

مو آن اسپيد بازم سينه سوهان

چراگاه مو بي سر بشن کوهان

همه تيغي به سوهان ميکرن تيز

مو آن تيغم که يزدان کرده سوهان

برندم همچو يوسف گر بزندان

ويا نالم زغم چون مستمندان

اگر صد باغبان خصمي نمايد

مدام آيم بگلزار تو خندان

نواي ناله غم اندوته دونو

عيار قلب خالص بوته دونو

بوره سوته دلان واهم بناليم

که قدر سوته دل دلسوته دونو

سري دارم که سامانش نميبو

غمي دارم که پايانش نميبو

اگر باور نداري سوي من آي

بوين دردي که درمانش نميبو

به والله که جانانم تويي تو

بسلطان عرب جانم تويي تو

نميدونم که چونم يا که چندم

همي دونم که درمانم تويي تو

بهارم بي خزان اي گلبن مو

چه غم کنده ببو بيخ و بن مو

برس اي سوته دل يکدم به دردم

ته اي امروز دل تازه کن مو

نيا مطلق بکارم اين دل مو

بجز خونابه اش نه حاصل مو

داره در موسم گل جوش سودا

چه پروايي کره اينجا دل مو

واي از روزي که قاضيمان خدا بو

سر پل صراطم ماجرا بو

بنوبت بگذرند پير و جوانان

واي از آندم که نوبت زان ما بو

چو مو يک سوته دل پروانه اي نه

بعالم همچو مو ديوانه اي نه

همه مارون و مورون لانه ديرن

من ديوانه را ويرانه ايي نه

مو را اي دلبر مو با ته کاره

وگرنه در جهان بسيار ياره

کجا پرواي چون مو سوته ديري

چو مو بلبل به گلزارت هزاره

درين بوم و برانم پرورش نه

شوانم جا و روزانم خورش نه

سري ديرم که مغزي اندرو نه

تني ديرم که پرواي سرش نه

مو را درد دلم خو کرده واته

ندوني درد دل اي بيوفا ته

بوره مو سوته دل واته سپارم

ته ذوني با دل و دل ذونه با ته

بدنيا مو نوينم کام بي ته

بدس هرگز نگيرم جام بي ته

بلرزم روز و شو چون بيد مجنون

ندارم يک نفس آرام بي ته

سحرگاهان فغان بلبلانه

بياد روي پر نور گلانه

ز آه مو فلک آخر خدرکه

اثر در ناله ي سوته دلانه

بدنيا مثل مو دل سوته اي نه

بدرد سوز غم اندوته اي نه

چسان بندم ره سيل دو ديده

که اين زخم دلم لو سوته اي نه

دل مو دايم اندر ماتم ته

بدل پيوسته بي درد و غم ته

چه پرسي که چرا قدت ببوخم

خم قدم از آن پيچ و خم ته

زغم جان در تنم در گير و داره

سرم در رهن تيغ آبداره

ندارم اختياري از چه جوشش

دل مو تاب اين سودا نداره

به کس درد دل مو واتني نه

که سنگ از آسمون انداتني نه

بمو واجن که ترک يار خود که

کسيس يارم که ترکش واتني نه

دل مو غيرته دلبر نگيره

بجاي جوهري جوهر نگيره

دل مو سوته و مهر ته آذر

نبي ناسوته آذر در نگيره

نذونم لوت و عريانم که کرده

خودم جلاد و بيجونم که کرده

بده خنجر که تا سينه کنم چاک

ببينم عشق بر جونم چه کرده

دو چشمم را ته خون پالا کني ته

کلاه عقلم از سر وا کني ته

اگر ليلي بپرسه حال مجنون

نظر او را سوي صحرا کني ته

مو را نه فکر سودايي نه سودي

نه در دل فکر بهبودي نه بودي

نخواهم جو کنار و چشمه سارون

که هر چشمم هزارون زنده رودي

شوم از شام يلدا تيره تر بي

درد دلم ز بودردا بتر بي

همه دردا رسن آخر بدرمون

درمان درد ما خود بي اثر بي

پي مرگ نکويان گل نرويي

دگر رويي نه رنگش بي نه بويي

ز خود رو هيچ حاصل برنخيزد

بجز بدنامي و بي آبرويي

به جز اين مو ندارم آرزويي

که باشد همدم مو لاله رويي

اگر درد دلم واجم به کوهان

دگر در کوهساران گل نرويي

دل بي عشق را افسردن اولي

هر که دردي نداره مردن اولي

تني که نيست ثابت در ره عشق

ذره ذره به آتش سوتن اولي

من دل سوته را لايق ندوني

که در ديوان عشاقت بخوني

هزارون بارم از خوني ببو کم

ز تو زيرا که بحر بيکروني

يقينم حاصله که هرزه گردي

ازين گردش که داري برنگردي

بروي مو ببستي هر رهي را

بدين عادت که داري کي ته مردي

نپنداري که زندان خوشترم بي

سرم بو گوي ميدان خوشترم بي

چو گلخن تار و تاريکه به چشمم

گلستان بي ته زندان خوشترم بي

ز بيداد فلک يارون امان بي

امان جستن روز آخرزمان بي

اگر پاره کرم يخه بجا بو

که وامو آسمان پرسرگران بي

در اشکم بدامان ريته اولي

خون دلم ز چشمان ريته اولي

بکس حرفي ز جورت وانواجم

که حرف جور پنهان ريته اولي

دل تو کي ز حالم با خبر بي

کجا رحمت باين خونين جگر بي

تو که خونين جگر هرگز نبودي

کي از خونين جگرها با خبر بي

بسوي باغ و بستان لاله وابي

همه موها مثال ژاله وا بي

وگر سوي خراسان کاروان را

رهانم مو سوي بنگاله وا بي

غم اندر سينه مو خانه ديري

چو ويرانه که بوم آشانه ديري

فلک اندر دل مسکين مو نه

ازين غم هرچه در انبانه ديري

هر آن کالوند دامان مو نشاني

دامان از هر دو عالم در کشاني

اشک خونين پاشم از راه الوند

تا که دلبر بپايش برفشاني

ز دل بيرون نبجتم ناله نايي

ز مژگان تر مو ژاله نايي

شوي نايه که مو خوابت بوينم

به بخت مو به چشم لاله نايي

چه واجم هر چه واجم واته شان بي

سخن از بيش و از کم واته شان بي

بدريا مو شدم گوهر برآرم

هر آن گوهر که ديدم واته شان بي

دلم بلبل صفت حيران گل بي

درونم چون درخت پي بگل بي

خونابه بار ديرم ارغوان وار

درخت نهله بارش خون دل بي

قسمت سوم